Ác mộng là hiện tượng sinh lý bất thường xảy ra trong giấc ngủ, khiến người bị ác mộng có những trải nghiệm tiêu cực đáng sợ. Ác mộng gây ra cảm giác hoang mang, lo âu và sợ hãi ngay cả sau khi thức dậy.
Để hiểu hơn về chủ đề này, DiembaoAz sẽ phân tích các nội dung chính: khái niệm ác mộng; nguyên nhân dẫn đến; cách đối phó và ngăn ngừa; mối liên hệ với bệnh lý; ý nghĩa tiềm ẩn phía sau.
Khái niệm về ác mộng
Định nghĩa ác mộng
Ác mộng là một kiểu giấc mơ xấu (giấc mơ đáng sợ, giấc chiêm bao xấu), khiến người nằm mơ bị ám ảnh bởi những hình ảnh, âm thanh đáng sợ trong giấc ngủ.
Họ thường xuyên mơ thấy bị đe dọa, bị truy đuổi, chứng kiến cảnh bạo lực, máu me hoặc thậm chí cái chết của người thân yêu. Khi thức dậy, họ có thể vẫn cảm thấy kinh hãi, hoang mang và mất ngủ.
Đặc điểm của ác mộng
Một số đặc điểm của ác mộng gồm:
- Gây ra cảm giác sợ hãi, hoang mang mạnh mẽ
- Kéo dài từ vài phút cho đến cả giờ đồng hồ
- Khiến người bị ác mộng tỉnh giấc đột ngột
- Ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ và tâm trạng
- Đôi khi khó phân biệt với thực tại
Các loại ác mộng thường gặp
Một số loại ác mộng phổ biến gồm có:
- Ác mộng về bị truy đuổi, tấn công
- Chiêm bao thấy người thân bị tổn thương, tử vong
- Ác mộng lặp đi lặp lại cùng một nội dung
- Ác mộng báo trước tai ương, thảm họa
- Ác mộng do ma quỷ, ám ảnh tâm linh
- Cơn ác mộng kéo dài hàng giờ liền
Nguyên nhân dẫn đến ác mộng
Căng thẳng trong cuộc sống
Căng thẳng tinh thần là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ác mộng. Những áp lực từ công việc, gia đình hay mối quan hệ có thể tạo ra một lượng lớn cảm xúc tiêu cực. Chúng được dồn nén và bộc lộ dưới dạng ác mộng.
Sang chấn, chấn thương tâm lý
Các trải nghiệm đau thương hay sang chấn (chẳng hạn như tai nạn, thiên tai, chiến tranh,…) cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra ác mộng, nhất là ở những người mắc PTSD (Rối loạn tâm trạng hậu chấn thương). Họ thường xuyên nhớ lại và “sống lại” các ký ức đau buồn đó trong giấc ngủ.
Rối loạn về giấc ngủ
Một số bệnh về giấc ngủ như mất ngủ kinh niên, ngưng thở khi ngủ… cũng làm tăng nguy cơ ác mộng. Sự rối loạn nhịp sinh học, nội tiết tố hay thiếu oxy não sẽ khiến não hoạt động bất thường, dẫn tới những giấc mộng hoang đường.
Tác dụng phụ của thuốc/chất kích thích
Thuốc ngủ, thuốc trầm cảm hay những chất kích thích như rượu, bia, cà phê cũng có thể là nguyên nhân của ác mộng. Chúng làm thay đổi hoạt động não bộ và gây ra những giấc mơ bất thường, đáng sợ.
Di truyền/yếu tố bẩm sinh
Các nghiên cứu chỉ ra rằng một số người có xu hướng di truyền, có “khuynh hướng” gặp ác mộng cao hơn người bình thường. Đặc điểm não bộ/tâm sinh lý của họ có thể khiến họ dễ bị ác mộng hơn.
Triệu chứng và hậu quả của ác mộng
Ảnh hưởng xấu tới giấc ngủ
Ác mộng khiến giấc ngủ bị gián đoạn, làm tỉnh giấc đột ngột. Sau đó người bệnh thường rất khó có thể ngủ trở lại, dẫn đến tình trạng mất ngủ, thiếu ngủ.
Tác động tiêu cực đến tâm trạng
Lo âu, hoang mang, sợ hãi,… là những cảm xúc thường gặp ở người bị ác mộng. Chúng có thể kéo dài cả ngày và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng, khả năng làm việc.
Biểu hiện rối loạn nhân cách
Người bị ác mộng thường xuyên dễ mắc các vấn đề về nhân cách như: trầm cảm, lo âu, hoang tưởng, hoảng sợ. Ác mộng là biểu hiện của tâm lý bất ổn.
Giảm chất lượng cuộc sống
Do chịu ảnh hưởng về mặt tình cảm, sức khỏe, hiệu suất công việc nên chất lượng cuộc sống của người bị ác mộng sẽ giảm sút khá nghiêm trọng.
Cách phòng tránh và đối phó ác mộng
Xác định nguyên nhân gốc rễ
Cần tìm ra thực trạng căng thẳng, sang chấn hay bệnh lý nào đang gây ra ác mộng để có phương án xử lý trực tiếp, hiệu quả nhất.
Thực hiện liệu pháp tâm lý
Tư vấn với bác sĩ tâm lý, tham gia các liệu pháp (như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp phân tích giấc mơ…) sẽ giúp giải quyết vấn đề từ gốc rễ.
Sử dụng kỹ thuật xử lý mơ
Một số kỹ thuật điều khiển nội dung mơ và xử lý cơn ác mộng như Imagery Rehearsal Therapy (IRT) hay thuật lướt sóng giấc mơ (Dream surfing) có thể vận dụng để kiểm soát các cơn ác mộng.
Thiền, yoga, thư giãn để giải tỏa căng thẳng
Tập yoga, thiền, thư giãn sẽ giúp người bị ác mộng kiểm soát tốt hơn cảm xúc, giảm căng thẳng tâm lý. Đó cũng là biện pháp hữu hiệu để ngăn ngừa ác mộng.
Thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt
Chế độ ăn cân bằng, lành mạnh (ít thịt đỏ, nhiều rau), ngủ đủ giấc, tránh kích thích, uống nhiều nước,.. sẽ giúp ổn định giấc ngủ, phòng ngừa các cơn ác mộng.
Mối liên hệ giữa ác mộng và bệnh lý
Ác mộng do rối loạn tâm thần
Một số bệnh rối loạn tâm thần (lác tuyến thượng thận,..) cũng có thể là nguyên do gây nên ác mộng. Việc được chẩn đoán và điều trị kịp thời các bệnh này chính là “tấn công” trực diện vào nguồn gốc của ác mộng.
Ác mộng với bệnh nhân PTSD
PTSD hay Rối loạn Căng thẳng hậu chấn thương là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra ác mộng. Bệnh nhân PTSD thường xuyên bị ám ảnh bởi những hình ảnh đau buồn đã từng trải qua. Chúng trở thành nội dung của những cơn ác mộng dai dẳng.
Người bị trầm cảm thường xuyên ác mộng
Hơn 50% người bị trầm cảm gặp phải ác mộng. Nguyên nhân là do những cảm xúc tiêu cực (tuyệt vọng, sợ hãi,…) tích tụ bên trong họ và thể hiện dưới dạng ác mộng.
Ý nghĩa tiềm ẩn phía sau
Thông điệp từ vô thức
Theo một số học thuyết phân tâm học, ác mộng là thông điệp từ vô thức, mang ý nghĩa tiềm ẩn sâu xa. Chúng phản ánh một vấn đề nào đó mà con người đang phải đối mặt nhưng chưa nhận ra, hoặc đang cố gắng lẩn tránh, phủ nhận.
Do đó, bằng việc phân tích nội dung của các cơn ác mộng, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về tâm lý, căng thẳng đang tồn tại trong tiềm thức và từ đó tìm cách xử lý.
Phản ánh cảm xúc bị dồn nén
Nhiều chuyên gia tin rằng ác mộng là sự bộc lộ của những cảm xúc tiêu cực (sợ hãi, lo âu, tức giận,…) bị dồn nén. Ban ngày vì lý trí, “lễ nghi xã giao” con người có thể che giấu, khống chế cảm xúc. Nhưng khi ngủ, những “con quỷ dồn nén” ấy lại thoát ra và tạo thành những giấc mơ đáng sợ, đau khổ.
Kết luận
Ác mộng là rối loạn giấc ngủ làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới cả thể chất và tinh thần con người. Tuy là vấn đề “không lớn” nhưng lại phổ biến và để lại di chứng sâu sắc. Do đó, việc xác định nguyên nhân, lựa chọn hướng xử lý kịp thời là điều vô cùng quan trọng. Hy vọng những thông tin trên hữu ích cho bạn đọc.
