Giấc mơ là hiện tượng phức tạp của tâm trí con người, bị chi phối bởi nhiều yếu tố, trong đó môi trường sống đóng vai trò quan trọng. Từ không gian nhà ở, âm thanh, ánh sáng cho đến thời tiết và khí hậu, tất cả đều có thể tác động mạnh mẽ đến nội dung, cấu trúc, cảm xúc và ý nghĩa của giấc mơ.
Môi trường sống và giấc mơ
Không gian sống
Không gian sống như ngôi nhà, nơi ở thường xuyên xuất hiện trong các giấc mơ. Những người sống trong căn hộ chung cư cao tầng thường mơ thấy mình rơi từ trên cao xuống, trong khi những người sống ở nhà lầu, biệt thự lại thường xuyên mơ thấy mình lạc trong các phòng khác nhau của ngôi nhà.
Các giấc mơ của người thành thị thường xoay quanh chủ đề công việc, căng thẳng và đôi khi hoang tưởng, siêu thực. Trong khi đó, người nông thôn lại thường mơ về đồng áng, công việc đồng áng, vật nuôi, cây trồng – phản ánh lối sống gần gũi với thiên nhiên.
So với người thành thị, người nông thôn lại có xu hướng mơ nhiều hơn về các hoạt động ngoài trời như cày ruộng, trồng trọt. Họ cũng có nhiều giấc mơ liên quan đến thiên nhiên, động vật hoang dã. Điều này phản ánh sự khác biệt về lối sống và môi trường sống giữa thành thị và nông thôn.
Bối cảnh văn hóa
Bối cảnh văn hóa bao gồm phong tục, tập quán, niềm tin, tôn giáo của một cộng đồng cũng ảnh hưởng sâu sắc đến nội dung giấc mơ.
Chẳng hạn, người theo đạo Thiên chúa thường mơ thấy Chúa, thiên đường địa ngục trong khi tín đồ Phật giáo lại hay gặp Phật, Bồ tát hoặc cảnh giới Cực Lạc trong mộng. Người Việt Nam thì thích mơ thấy con số, đánh lô đề còn người phương Tây lại ít mơ về những điều đó.
Những khác biệt văn hóa đó đã định hình nên nội dung và ngôn ngữ biểu đạt trong giấc mơ ở mỗi nền văn hóa.
Bên cạnh đó, mỗi nước, mỗi vùng miền lại có những biểu tượng riêng trong giấc mơ. Ví dụ, người Việt thường mơ thấy số đề còn người Nhật lại hay mơ về núi Phú Sĩ, cầu vồng – những biểu tượng quan trọng trong văn hóa dân gian của họ.
Tiếng ồn, ánh sáng và giấc mơ
Âm thanh và ánh sáng cũng là yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng tới giấc mơ.
Tiếng ồn xung quanh
Trong ngày, tiếng ồn từ giao thông, công trường xây dựng khiến não bộ mệt mỏi, dễ dẫn tới những giấc mơ rối rắm, khó hiểu về đêm. Tiếng ồn ban đêm càng làm xáo trộn giấc ngủ, gây ra các ác mộng, giấc mơ đau đớn.
Những người sống gần sân bay thường xuyên bị quấy rầy giấc ngủ bởi tiếng động cất cánh, hạ cánh của máy bay. Họ thường mơ thấy bị mắc kẹt trong sân bay hoặc trên máy bay, không thể về nhà được.
Ánh sáng trong phòng
Khi ngủ trong phòng quá tối, não bộ dễ rơi vào trạng thái hoạt động chậm, gây ra các giấc mơ mơ hồ, trừu tượng. Ngủ trong ánh sáng nhẹ thì lại dễ sinh ra các cơn ác mộng bởi bóng tối kích thích trí tưởng tượng.
Ngủ với đèn ngủ mở sáng cả đêm lại khiến giấc mơ bớt sắc nét nhưng những hình ảnh, suy nghĩ trong ngày có thể xuất hiện nhiều hơn. Nói chung, mức độ ánh sáng khác nhau đều có thể tạo nên các trạng thái não và các kiểu mơ riêng biệt.
Thời tiết, khí hậu và giấc mơ
Không chỉ ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ, thời tiết và khí hậu còn tác động mạnh mẽ tới cảm xúc và nội dung giấc mơ thông qua các nhân tố như nhiệt độ, độ ẩm, mùa…
Nhiệt độ không khí
Khi thời tiết quá nóng bức, cơ thể tiết ra nhiều mồ hôi trong khi ngủ, não bộ dễ bị kích thích, dẫn đến những giấc mộng rối ren, bất an. Ngược lại, thời tiết lạnh giá lại khiến cơ thể co ro, nhiệt độ cơ thể hạ xuống, não bộ trở nên ì ạch, tạo nên những giấc mơ buồn tẻ, nhàm chán.
Khí hậu và mùa
Mùa hè nóng bức, ngột ngạt thường đi cùng những ác mộng về nắng cháy, khô hạn, lửa. Ngược lại, mùa đông giá rét lại mang tới nhiều giấc mơ buồn tẻ, đơn điệu về tuyết, băng giá.
Mùa xuân ấm áp, tươi mới có liên quan tới các giấc mơ lạc quan, vui vẻ hơn. Còn mùa thu lạnh lẽo, u ám thì gắn với những giấc mộng u buồn, chán nản. Khí hậu và thời điểm trong năm đều ám ảnh mạnh mẽ tiềm thức và là nguồn cảm hứng sáng tạo cho các giấc mơ.
Như vậy, có thể thấy rõ môi trường sống với đa dạng các yếu tố về không gian, âm thanh, ánh sáng, thời tiết, khí hậu đều có tác động sâu sắc đến các giấc mơ. Hiểu rõ sự tương tác này chính là chìa khóa giải mã ý nghĩa đích thực của giấc mơ theo quan điểm khoa học.
