Yếu tố văn hóa, xã hội chi phối giấc mơ
Giấc mơ là hiện tượng tâm lý phức tạp, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ nhiều yếu tố xã hội và văn hóa. Những ảnh hưởng này thay đổi phong phú và sáng tạo chủ đề, nội dung và cảm xúc của giấc mơ.
Văn hóa và xã hội là những chủ ngữ chính quyết định và tác động lên giấc mơ của con người. Cụ thể hơn, văn hóa chi phối giấc mơ thông qua các giá trị, quan niệm; còn xã hội lại thúc đẩy giấc mơ thông qua các sự kiện thời sự, kinh tế và chính trị.
Bên cạnh đó, còn rất nhiều yếu tố khác tác động trực tiếp hay gián tiếp đến giấc mơ như niềm tin, phong tục tập quán, tôn giáo, truyền thông hay thậm chí là cả sự phát triển của công nghệ.
Văn hóa và niềm tin quy định nội dung giấc mơ
Văn hóa là yếu tố chính chi phối đến giấc mơ, quy định phần lớn nội dung, chủ đề và cảm xúc xuất hiện trong giấc mơ của con người. Một trong những cách văn hóa tác động mạnh mẽ nhất tới giấc mơ là thông qua các giá trị và quan niệm.
Ví dụ, ở những nền văn hóa coi trọng gia đình, hạnh phúc gia đình và nuôi dạy con cái là điều thiêng liêng thì người dân sẽ thường xuyên mơ thấy những chủ đề liên quan.
Trong khi đó ở các nước phương Tây lại đề cao cá nhân và sự nghiệp nên họ ít bận tâm đến việc mơ thấy gia đình, con cái. Thay vào đó là những giấc mơ liên quan đến công việc, sự nghiệp và địa vị xã hội.
Ngoài ra niềm tin về các hiện tượng siêu nhiên, thần thánh, ma quỷ hay dị đoan cũng điều chỉnh và thay đổi nội dung giấc mơ. Khi con người càng tin vào những điều đó thì khả năng xuất hiện trong giấc mơ của họ càng cao.
Đây chính là lý do vì sao các cộng đồng bản địa vùng Amazon hay châu Phi lại thường xuyên mơ thấy các vị thần, linh hồn người chết hay ma quỷ.
Ảnh hưởng của phong tục, tập quán địa phương
Những phong tục, tập quán của từng vùng miền cũng hình thành nên một nét văn hóa riêng và do đó cũng tác động mạnh mẽ đến các chủ đề giấc mơ của người dân địa phương.
Chẳng hạn như người dân miền biển thường mơ thấy đi biển, câu cá hay những cơn sóng to gió lớn; còn người nông thôn lại mơ thấy cảnh làm ruộng, trồng trọt, thu hoạch.
Thậm chí là trong cùng một quốc gia như Việt Nam, người miền Bắc lại có những chủ đề giấc mơ khác hẳn người miền Nam do sự khác biệt về phong tục, tập quán giữa hai miền.
Vai trò của tôn giáo, tín ngưỡng trong giấc mơ
Niềm tin tôn giáo và tín ngưỡng có sức ảnh hưởng vô cùng lớn đến giấc mơ của con người. Nó không chỉ quy định các chủ đề giấc mơ mà còn cả cách con người diễn giải và đánh giá ý nghĩa của chúng.
Cụ thể, những người theo đạo Thiên chúa sẽ thường xuyên mơ thấy Chúa, các vị thánh, thiên sứ hay thậm chí là cả thiên đường, địa ngục. Trong khi ấy Phật tử lại mơ thấy Phật, Bồ tát, cảnh giới Cực Lạc hay luân hồi.
Hơn nữa theo các tôn giáo khác nhau, một giấc mơ có thể có nhiều cách diễn giải khác nhau, thậm chí trái ngược. Điều này chứng tỏ tôn giáo và tín ngưỡng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong giấc mơ.
Sự kiện thời sự tác động mạnh mẽ lên giấc mơ
Những sự kiện đang diễn ra trong xã hội có khả năng tạo ra các chủ đề mới trong giấc mơ của con người, đặc biệt là những sự kiện gây chấn động và có tính thời sự cao.
Có thể kể đến ảnh hưởng của các tin tức thế giới, sự kiện trong nước cũng như tác động gián tiếp của chính sách quốc gia hay các vấn đề xã hội như bạo lực, bất bình đẳng.
Tin tức thế giới xuất hiện trong giấc mơ
Rất nhiều người đã từng mơ thấy các sự kiện nóng bỏng trên thế giới như chiến tranh, khủng bố, thiên tai, dịch bệnh. Covid-19 chẳng hạn đã xuất hiện tràn lan trong giấc mơ của con người trong giai đoạn 2020-2022 khi đại dịch hoành hành.
Điều này chứng tỏ các tin tức quốc tế có khả năng kích thích não bộ và để lại dấu ấn sâu sắc trong tiềm thức, qua đó biểu hiện trong giấc mơ.
Các sự kiện trong nước để lại dấu ấn
Bên cạnh các tin tức thế giới, người dân của mỗi quốc gia cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt từ những sự kiện chính trị, kinh tế và xã hội đang diễn ra trong chính đất nước của họ.
Điển hình như các cuộc bầu cử, khủng hoảng chính trị, thiên tai lũ lụt, vụ án nổi tiếng… thường xuyên xuất hiện làm chủ đề cho giấc mơ của người dân.
Truyền thông và môi trường sống hình thành giấc mơ
Ngoài các yếu tố văn hóa và xã hội, giấc mơ còn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ truyền thông đại chúng cũng như chính môi trường sống xung quanh.
Đây là kênh truyền tải thông tin hữu hiệu, đồng thời cũng là nơi con người dành phần lớn thời gian sinh hoạt hàng ngày để hấp thụ, xử lý và lưu trữ các thông tin.
Ảnh hưởng của phim ảnh, tin tức truyền thông
Các thông tin từ phim ảnh, sách báo, mạng xã hội hay truyền hình có thể dễ dàng xâm nhập vào tiềm thức và sau đó được não bộ chuyển hóa, tái hiện dưới dạng các chủ đề giấc mơ.
Chẳng hạn như xem phim kinh dị buổi tối có thể dẫn đến giấc mơ ám ảnh về ma, quỷ, zombie; hay đọc tin tức về tội phạm, giết người cũng khiến não bộ dễ sinh ra những cơn ác mộng về chủ đề tương tự.
Nội dung mạng xã hội thể hiện trong giấc mơ
Các nội dung trên mạng xã hội như Facebook, Instagram, Twitter, Tiktok… cũng được chứng minh là nguồn cảm hứng vô tận cho các chủ đề giấc mơ. Bởi lẽ đây là kho dữ liệu khổng lồ, đa dạng và cập nhật liên tục mà não bộ có thể dễ dàng tiếp thu, xử lý và biến thành những hình ảnh trong mộng.
Hoàn cảnh kinh tế định hướng nội dung giấc mơ
Điều kiện sống và hoàn cảnh kinh tế có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh trạng thái cảm xúc của con người. Chính sự thay đổi cảm xúc này sẽ thúc đẩy sự xuất hiện của những giấc mơ mang màu sắc tương ứng, phản ánh những áp lực, lo lắng hay khát vọng trong cuộc sống.
Điều kiện sống ảnh hưởng đến cảm xúc và suy nghĩ
Hoàn cảnh kinh tế khó khăn, điều kiện sống tồi tàn có xu hướng khiến con người rơi vào trạng thái tiêu cực, lo lắng và stress. Điều này làm phát sinh nhiều giấc mơ đen tối, bi quan.
Ngược lại, cuộc sống sung túc, đầy đủ lại mang đến cảm giác hạnh phúc, lạc quan và tự tin, qua đó thúc đẩy các giấc mơ sáng sủa, ngọt ngào.
Áp lực công việc thể hiện trong giấc mơ
Áp lực công việc, học tập cũng để lại dấu ấn lớn và thường xuyên xuất hiện trong giấc mơ. Những giấc mơ về bị đuổi việc, thi trượt, bị mắng hay quở trách đều phản ánh áp lực tâm lý mà con người đang phải đối mặt hàng ngày.
Chính trị và xã hội tác động gián tiếp đến giấc mơ
Những chính sách quốc gia cũng như tình trạng xã hội có thể tạo ra những thay đổi về điều kiện sống của người dân. Từ đó, gián tiếp ảnh hưởng đến tâm trạng và cảm xúc, thúc đẩy sự thay đổi nội dung giấc mơ theo hướng tích cực hay tiêu cực.
Chính sách quốc gia ảnh hưởng đời sống người dân
Các chính sách, quyết sách của Chính phủ như tăng giá xăng dầu, phí điện nước, lương hưu… đều có khả năng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên đời sống kinh tế của người dân. Từ đó, làm phát sinh các xúc cảm tiêu cực như lo lắng, sợ hãi, bất an, thất vọng… dẫn đến thay đổi nội dung giấc mơ.
Vấn đề xã hội như bạo lực, bất bình đẳng là nguồn cảm hứng cho giấc mơ
Các vấn nạn xã hội như bạo lực gia đình, xâm hại trẻ em, cướp giật, lừa đảo qua mạng… cũng tác động mạnh đến thế giới tâm lý, khiến con người lo sợ, hoang mang. Cảm xúc tiêu cực ấy sau đó sẽ được phản ánh qua các giấc mạng thường có chủ đề liên quan.
Sự phát triển của khoa học kỹ thuật với giấc mơ
Sự bùng nổ của công nghệ và khoa học kỹ thuật đã đem lại cho con người một thế giới ảo rộng lớn có thể khám phá. Chính những trải nghiệm trong thế giới ảo đó được cho là có ảnh hưởng nhất định tới giấc mơ của con người hiện đại.
Công nghệ tạo ra thế giới ảo xuất hiện trong mơ
Internet, game online, phim ảnh, mạng xã hội… là những sản phẩm của công nghệ hiện đại giúp con người tiếp cận các thế giới ảo không giới hạn. Điều này làm phong phú thêm nguồn cảm hứng sáng tạo cho não bộ, từ đó biến thành các chủ đề giấc mơ mới lạ, đầy màu sắc độc đáo.
Nghiên cứu giấc mơ góp phần hiểu về ý thức con người
Khoa học hiện đại đã đem lại những tiến bộ vượt bậc trong việc nghiên cứu giấc mơ, từ đó giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và ý thức của chính mình. Các phương pháp ghi nhớ, phân tích hay thậm chí điều khiển nội dung giấc mơ giờ đây đều trở nên dễ dàng và phổ biến hơn.
Vai trò của cá nhân trong giấc mơ
Dù chịu tác động mạnh mẽ từ bên ngoài, giấc mơ vẫn có đặc trưng riêng của từng cá nhân do chúng phản ánh trực tiếp nhân cách, tâm lý cũng như những trải nghiệm sống của mỗi con người. Nói cách khác, vai trò của cá nhân là yếu tố then chốt quyết định nội dung và ý nghĩa cuối cùng của mỗi giấc mơ.
Kinh nghiệm sống định hình nội dung giấc mơ
Những kinh nghiệm, ký ức và cảm xúc cá nhân tích lũy được qua cuộc sống là “nguyên liệu” quan trọng nhất mà giấc mơ sử dụng để dựng lên các cốt truyện và hình ảnh. Những giấc mơ đáng nhớ và có ý nghĩa thường đan xen giữa thực tế khách quan và cảm nhận chủ quan của mỗi người.
Giấc mơ phản ánh nội tâm và ước muốn của cá nhân
Cuối cùng, dù vô thức có “quay” giấc mơ như thế nào thì nó cũng phản ánh một phần bản năng, nội tâm sâu thẳm và những khát vọng tiềm ẩn bên trong mỗi con người. Đó có thể là ước mơ đơn giản về cuộc sống tốt đẹp hơn hoặc thậm chí là những cảm xúc tiêu cực như ganh ghét, đố kỵ mà ai cũng có thể có.
Như vậy, giấc mơ chịu sự chi phối của rất nhiều yếu tố văn hóa, xã hội. Tuy nhiên bản chất và vai trò của chính cá nhân mới là điểm mấu chốt quyết định màu sắc, hình thức và ý nghĩa cuối cùng của mỗi giấc mơ.
Hiểu rõ được điều này chính là chìa khóa để mỗi người tự giải mã và nắm bắt được thông điệp đằng sau những giấc mộng của chính mình.
